Door: Fleur Runeman
Bijna iedere dag zie ik hoe onderwijsprofessionals zich enorm inzetten voor een goed en veilig pedagogisch-didactisch klimaat voor hun leerlingen, werken aan groepsvorming en sociale competenties. Dat vraagt heel wat van het pedagogisch handelen en inventiviteit. Ik vergelijk het vaak met het beoefenen van topsport.
Want zoals we weten, gaat dit in sommige groepen ondanks inspanningen niet vanzelf. Wat kun je doen als er toch een minder gunstig klimaat overheerst? Gaat er nog steeds veel tijd verloren aan het corrigeren van gedrag van leerlingen, het oplossen van “brandjes” of bemiddelen bij ruzies tijdens de les/pauze of erna? Wordt de groep ondanks investeringen toch geen groep met positieve rollen? Raakt de groep door zij-instromende leerlingen tijdens het schooljaar steeds teruggeworpen naar eerdere fasen in groepsvorming (storming, norming)? Het kan tot grote frustratie leiden bij onderwijsprofessionals, maar ook bij leerlingen en hun ouders!
En dan…?
Tijdens “Weer een gelukkige klas”-trajecten bedenken we wat de leerkracht met de groep kan doen om weer in een positieve spiraal te komen. Het gaat om “empowerment” van de leerkracht, maar ook de groep komt hierdoor weer beter in zijn kracht te staan.
Tijdens dit schooljaar heb ik weer een groot aantal bijzondere dingen meegemaakt, die ik niet snel zal vergeten.
Twee voorbeelden…
In een groep waar een aantal jongetjes vooral bezig leek met elkaar de hoogste positie op de “apenrots” te bevechten (en niet met het automatiseren van spellingsregels of rekentafels), gaven ook zij in individuele gesprekjes aan te verlangen naar herstel van de orde (= veiligheid) door de leerkracht. Hoewel je het niet meer zou verwachten, gaven ze daarnaast aan van de juf vooral goede instructie te willen krijgen zodat ze konden aanhaken bij de leerstof en weer begrepen wat ze eigenlijk moesten doen. Dit was een ingang om met hen het why van naar school gaan weer eens te bespreken, de groepsmissie te herzien en hierop (met ook hulp van deze leerlingen) regie te gaan voeren. De “ruis” (ruimte voor gedragsproblemen) nam af en het (leer)plezier nam toe. De jongetjes werden de “bewaarders” van de groepsvormende werkvormen en de energizers en toonden zich daarin fanatiek, maar dan op een positieve manier! Dit proces had natuurlijk de tijd nodig en doorzettingskracht van de leerkracht. Het deed mij denken aan de uitspraak van Gandalf (“The lord of the rings”): “There’s always hope!”.
In de afscheidsfase (adjourning), dat is doorgaans in de laatste periode van het schooljaar, kan er in groepen weer veel onrust ontstaan. Leerkrachten (zeker, maar niet alleen, die van groep 8) vragen zich dan wel eens af hoe ze het met hun groep gaan redden tot de zomervakantie. Dát is ook een moment dat er een traject “Weer een gelukkige klas” bij ons wordt aangevraagd. Ik merk echter dat scholen dit jaar deze interventie niet alleen curatief (de situatie fixen), maar juist ook preventief willen inzetten. En laat dit nou precies zijn wat ook wij juist willen! Zo heb ik de afgelopen periode met de leerkrachten van drie groepen 4 en het ondersteuningsteam een plan opgesteld om dit schooljaar op een fijne manier te kunnen afronden en het nieuwe jaar, vanaf schooldag één tot en met circa het eerste kwartaal, direct goed te kunnen starten. Een aantal leerkrachten is al bekend met onze aanpak en een startende leerkracht kan hierbij beroep doen op coaching-on-the-job. Now we’re talking! De school is blij met de aangereikte handvatten en suggesties. Ook met eenzelfde aanpak voor de drie groepen. Overigens blijkt vaak dat een interventie “Weer een gelukkige klas” bijdraagt aan schoolbrede ontwikkeling en daarmee aan versteviging van het basisarrangement. Als dit gebeurt dan geeft dit ook mij (en mijn collega’s van de vakgroep Gedrag) een heel bevredigend, zinvol, gevoel! Dat gevoel neem ik mee de zomer in en zorgt ervoor dat in met plezier en frisse moed het nieuwe jaar weer zal aanvangen!
Fleur Runeman is schoolpsycholoog en Registerpsycholoog NIP/Kinder & Jeugd. Sinds 2003 werkt ze bij Het ABC. Ze is lid van het Team gedrag/schoolklimaat/OZL en van de Vakgroep leerlingbegeleiding. Daarnaast verzorgt ze sinds 2010 de cursus “Speciale onderwijs- en opvoedbehoeften bij (ernstige) ontwikkelingsproblematiek” voor de postmaster opleiding tot Schoolpsycholoog (RINO Noord Holland).
Voor onderwijsprofessionals verzorgt Fleur studiedagen en workshops en ze begeleidt implementatietrajecten binnen het onderwijs en de jeugdhulpverlening.